Οι μαθητές και οι μαθήτριες του τμήματος Θεατρολογίας της Α΄ Λυκείου του Πειραματικού ΓΕΛ Αγίων Αναργύρων, σε συνεργασία με τον διδάσκοντα, αποφάσισαν να προσεγγίσουν με ένα διαφορετικό τρόπο το γνωστικό αντικείμενο της Θεατρολογίας. Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου μαθήματος, οι οποίες δεν εξαντλούνται στις σελίδες ενός σχολικού βιβλίου και επιδιώκοντας να συνδυάσουν τη διττή φύση του θεάτρου ως καλλιτεχνικού γεγονότος και ως λογοτεχνικού κειμένου, μετέτρεψαν την τάξη τους σε δραματική σχολή και ξεκίνησαν μια απόπειρα δραματοποίησης με θέμα τον Έρωτα που εξελίχθηκε σε θεατρική παράσταση. Μια θεατρική παράσταση που προέκυψε από ένα διαφορετικό μάθημα, το οποίο αποσκοπούσε στην αξιοποίηση της τέχνης του Θεάτρου για την αντιμετώπιση ζητημάτων και διλημμάτων της καθημερινότητάς. Για την παραγωγή της θεατρικής τους σύνθεσης ήρθαν σε επαφή με δώδεκα θεατρικά έργα διαφορετικών συγγραφέων, εποχών και καλλιτεχνικών ρευμάτων, συνδυάζοντας τον ιστορικό άξονα διδασκαλίας της ύλης με τη δραματουργία και τη θεατρική πράξη, πετυχαίνοντας στο τέλος την παραγωγή θεατρικού αποτελέσματος. Πέτυχαν, δηλαδή, να δημιουργήσουν ένα δικό τους θεατρικό έργο, με τίτλο Ἔρως ἀνίκατε μάχαν ή Ars Amatoria".

1. Πώς μπορεί να αξιοποιηθεί το θέμα του έρωτα, μέσα από κείμενα διαφορετικών θεατρικών συγγραφέων και καλλιτεχνικών ρευμάτων, για τη διδασκαλία του μαθήματος της Θεατρολογίας.

2. Ο προβληματισμός που προκύπτει για το ζήτημα των σχέσεων των δύο φύλων σε διαφορετικές κοινωνίες και εποχές.

3. Η συνειδητοποίηση της σημασίας του Θεάτρου για την αντιμετώπιση ζητημάτων και διλημμάτων της καθημερινότητάς μας.

Για την προτεινόμενη διδακτική πρακτική δεν απαιτούνται εποπτικά μέσα και εξοπλισμός. Βέβαια, αξιοποιήθηκε για ένα διδακτικό δίωρο η Αίθουσα Πληροφορικής του σχολείου, προκειμένου οι μαθητές να αναζητήσουν πληροφορίες για τους θεατρικούς συγγραφείς και το έργο τους. Οι μαθητές απόκτησαν πρόσβαση στα δώδεκα θεατρικά έργα που αξιοποιήθηκαν για την παραγωγή της θεατρικής τους σύνθεσης μέσω της σχολικής και δημοτικής βιβλιοθήκης. 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το προτεινόμενο εργαστήριο παρουσιάστηκε ως καλή πρακτική και οργανώθηκε στη διάρκεια ενός σχολικού έτους στο πλαίσιο της δίωρης διδασκαλίας του μαθήματος της Θεατρολογίας της Α΄ τάξης του Γενικού Λυκείου. Μπορεί να εξελιχθεί σε διαθεματική/βιωματική προσέγγιση των γνωστικών αντικειμένων της Θεατρολογίας- Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Γλώσσας, καθώς η θεματική του έρωτα εντάσσεται στην ενότητα "Τα φύλα στη Λογοτεχνία" της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου και στην ενότητα "Αγάπη και Έρωτας" της Νεοελληνικής Γλώσσας της Α΄Λυκείου. 

Σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος "Καλλιτεχνική Παιδεία - Θεατρολογία Α΄ Λυκείου" η επίτευξη των σκοπών της διδασκαλίας του εξαρτάται από τη διττή φύση του θεάτρου ως δραματικού-λογοτεχνικού κειμένου και ως καλλιτεχνικού γεγονότος-θεατρικής παράστασης (ΦΕΚ 131-τ. Β΄-2002). Γι’ αυτό, το σχολικό εγχειρίδιο «Στοιχεία Θεατρολογίας», εκτός από την κάθετη-χρονολογική διάρθρωσή του, διαθέτει παράλληλα μια οριζόντια διάκριση στις ακόλουθες θεματικές ενότητες: α. Ιστορία, β. Θεωρία Θεάτρου, γ. Δραματουργία, δ. Θεατρική Πράξη. Η διάταξη της ύλης ακολουθεί ένα βασικό ιστορικό άξονα, ο οποίος διατρέχει το θέατρο από την ελληνική αρχαιότητα μέχρι τον σύγχρονο κόσμο. Παράλληλα, όμως, υπάρχει και ένας άλλος άξονας, ο άξονας της θεωρίας, ο οποίος βασίζεται στην ουσιαστική ανάγνωση του θεάτρου και σε συνδυασμό με τις αναλύσεις αντιπροσωπευτικών έργων μπορεί να καταλήξει στην παραγωγή ολοκληρωμένου θεατρικού αποτελέσματος με το ανέβασμα θεατρικού δρώμενου, θεατρικού αναλογίου, ή ακόμη και θεατρικής παράστασης, γεγονός που συνιστά την κορυφαία στιγμή ολοκλήρωσης των στόχων διδασκαλίας του μαθήματος (Γραμματάς, 1999). Πρόκειται για θεματικές ενότητες που εξακτινώνονται και προς άλλα συναφή γνωστικά πεδία (Λογοτεχνία, Γλώσσα, Ιστορία, Εικαστικά, Μουσική), με τα οποία μπορεί να δημιουργήσουν δέσμη παράλληλων δραστηριοτήτων, που να οδηγούν σε σύνθετες μορφές επικοινωνίας και έκφρασης.

Σε ένα μάθημα, λοιπόν, με αυτή τη θεματολογία και στοχοθεσία επιβάλλεται η χρήση διδακτικών τεχνικών βιωματικής μάθησης. Το παιχνίδι κατασκευής και αναπαράστασης μορφών και συμβολικών δράσεων οφείλει να είναι, μαζί με τη λογοτεχνική, σημειολογική και θεατρολογική προσέγγιση, στις βασικές επιδιώξεις ενός μαθήματος θεάτρου στην εκπαίδευση (Λενακάκης, 2013). Η βιωματική προσέγγιση αξιοποιεί τα βιώματα των μαθητών, καλλιεργεί την κριτική σκέψη και τη δημιουργική έκφραση και κινητοποιώντας τη φαντασία, την αυτενέργεια, την ενσυναίσθηση, τη διερευνητικότητα, καθιστά τη μαθησιακή διαδικασία περισσότερο αποτελεσματική (Δεδούλη, 2001). Έτσι, οι μαθητές επιχειρούν τη δραματουργική επεξεργασία θεατρικών κειμένων, αξιοποιώντας τη θεωρία του θεάτρου, αλλά λαμβάνοντας υπ'όψιν και τα δικά τους βιώματα, ανάγκες, συναισθήματα που τους προκαλούνται. Η ηλικία τους, το μορφωτικό τους επίπεδο, το οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον επηρεάζουν την ανάγνωση μιας σκηνής ή ενός μονολόγου από ένα θεατρικό έργο, ενθαρρύνοντας την ενεργό εμπλοκή τους στη λήψη των αποφάσεων  και προάγοντας τον σεβασμό στη διαφορετικότητα.

Ανάπτυξη Εργαστηρίου

Α. Θεματικοί Άξονες

Με αφόρμηση «τον μύθο του άλλου μας μισού» από το Συμπόσιο του Πλάτωνα, θα ξεκινήσει η απόπειρα δραματοποίησης μιας εναλλακτικής αυτοσχεδιαστικής θεατρικής αφήγησης, με βασικό θέμα τη σημασία του έρωτα στη ζωή μας και με αφηγητές θεατρικούς  ήρωες που έχουν δραπετεύσει από θεατρικά έργα, επειδή δεν είναι ικανοποιημένοι με το τέλος που έδωσε στις ερωτικές τους ιστορίες ο δικός τους θεατρικός συγγραφέας. Οι θεατρικοί ήρωες (Δον Ζουάν του Μολιέρου, Μήδεια του Ευριπίδη, Ροζαλίντα από το Όπως σας αρέσει ή Όπως Αγαπάτε του Σαίξπηρ, Πόποβα από την Αρκούδα του Τσέχωφ και Αγάθια από τα Παντρολογήματα του Γκόγκολ), αφού θέσουν τον δικό τους προβληματισμό για το ζήτημα του έρωτα, θα αναζητήσουν τη σημασία του σε επτά έργα της σύγχρονης δραματουργίας. Στο πλαίσιο αυτό, θα παρουσιαστούν σκηνές από τα έργα:  Υπηρέτης δύο Αφεντάδων του Κάρλο Γκολντόνι, Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας του Σαίξπηρ, Το ημερολόγιο ενός απατεώνα του Οστρόφσκι, Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα του Λόρκα, Ψηλά από τη γέφυρα του Άρθουρ Μίλλερ, Ένα καπέλο γεμάτο βροχή του Μάικλ Γκάτσο, Λεωφορείο ο Πόθος του Τένεσι Ουίλιαμς. Επίλογο θα αποτελέσει ο προβληματισμός των θεατρικών ηρώων  για την παντοδυναμία του έρωτα, όπως αυτή υμνείται από τον Σοφοκλή στο τρίτο στάσιμο της Αντιγόνης.

Β. Τα πρώτα μας βήματα

Αποφασίσαμε να μετατρέψουμε την ομάδα της τάξης σε δραματική σχολή. Ο εκπαιδευτικός ανέλαβε τον ρόλο του διευθυντή της σχολής και οι μαθητές επέλεξαν τον δικό τους: καθηγητές (υποκριτικής, σκηνοθεσίας, σκηνογραφίας, ενδυματολογίας, μουσικής) ή σπουδαστές της σχολής. Έφτιαξαν το βιογραφικό του ρόλου τους και οργανώθηκε ακρόαση για την επιλογή των σπουδαστών σε συνεργασία με τον διδάσκοντα-διευθυντή της σχολής. Στην ακρόαση οι υποψήφιοι σπουδαστές παρουσίασαν ένα μονόλογο από ένα θεατρικό έργο και έναν αυτοσχεδιασμό.

Μετά την ακρόαση, οι μαθητές εκδήλωσαν την επιθυμία να οργανώσουμε μια θεατρική παράσταση, συνθέτοντας ένα δικό μας έργο, με θέμα τον Έρωτα. Θα έπρεπε να γράψουμε κείμενα, να αυτοσχεδιάσουμε, να υποδυθούμε ρόλους, να αφηγηθούμε, να παίξουμε μουσική, να χορέψουμε. Αποφασίσαμε να δουλέψουμε όλοι μαζί, για να δημιουργήσουμε τη δική μας θεατρική σύνθεση. 

Γ. Στάδια οργάνωσης της θεατρικής μας σύνθεσης

Για να δημιουργήσουμε το δικό μας θεατρικό έργο χρειαζόμασταν: Θεατρικό κείμενο, ήρωες, σκηνές, πλοκή, αφόρμηση, αρχή και τέλος, μήνυμα, τίτλο. 

Η ακρόαση που είχαμε ήδη οργανώσει μας έδωσε το εύρημα της θεατρικής σύνθεσης, πάνω στο οποίο θα βασιζόταν η πλοκή της.  Είχαμε ήδη έτοιμους τους μονολόγους από τα θεατρικά έργα, που παρουσιάσαμε στην ακρόαση της δραματικής μας σχολής.Συζητώντας στην ολομέλεια της τάξης τέθηκαν τα εξής ερωτήματα: 

• Ποιοι ήταν όλοι αυτοί οι ήρωες;
• Είχαν κάτι κοινό;
• Ήταν ευχαριστημένοι άραγε από τη λύση που έδωσε ο θεατρικός τους συγγραφέας στην ιστορία τους;
• Αν δραπέτευαν από τα έργα τους τι θα μας έλεγαν;
• Υπάρχουν άλλοι ήρωες σε άλλα θεατρικά έργα που αντιμετώπισαν τα ίδια περίπου προβλήματα με αυτούς;
• Θα ενδιαφέρονταν να ακούσουν την ιστορία τους;

Καταλήξαμε στην απόφαση ότι έπρεπε να βοηθήσουμε πέντε θεατρικούς ήρωες να δραπετεύσουν από τα έργα τους. Επιλέξαμε τη Μήδεια από το ομώνυμο έργο του Ευριπίδη, τη Ροζαλίντα από το Όπως σας αρέσει ή Όπως αγαπάτε του Σαίξπηρ, τον Δον Ζουάν από το ομώνυμο έργο του Μολιέρου, την Πόποβα από την Αρκούδα του Τσέχωφ και την Αγάθια από τα Παντρολογήματα του Γκόγκολ. 

Γιατί επιλέξαμε αυτούς;  Γιατί όλοι, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, υπήρξαν «θύματα» του Έρωτα. Επομένως, θα ήθελαν να δραπετεύσουν από τα έργα τους. Η Μήδεια είχε σκοτώσει τα παιδιά της, για να εκδικηθεί τον Ιάσονα. Η  Ροζαλίντα έπεσε θύμα του «κεραυνοβόλου έρωτα». Ο Δον Ζουάν ήταν  ο γυναικοκατακτητής, που μεταχειριζόταν κάθε μέσο, για να επιτύχει τον σκοπό του. Η Πόποβα ήταν η όμορφη απατημένη χήρα που υποκύπτει τελικά στον έρωτα και η Αγάθια, η νεαρή αναποφάσιστη γεροντοκόρη.

Όμως, έπρεπε να βρούμε μια αφορμή για τη δραπέτευση των ηρώων μας από τα θεατρικά τους έργα. Πώς θα τους εντάσσαμε στο δικό μας σενάριο; Διαβάσαμε τον μύθο για το άλλο μας μισό από το Συμπόσιο του Πλάτωνα. Δύο μέλη της ομάδας, που ασχολούνται με τον χορό ανέλαβαν να σχεδιάσουν μια χορογραφία, για να παρουσιάσουν το Ανδρόγυνο, τη διάσπασή του και την αναζήτηση του Άλλου Μισού.Ένα μέλος της ομάδας μας ανέλαβε τη μουσική επιμέλεια. Με την ολοκλήρωση της χορογραφίας, στο πλαίσιο της αναζήτησης του Άλλου μισού, εμφανίζονται στη σκηνή οι ήρωες-δραπέτες και βασικοί αφηγητές της θεατρικής μας σύνθεσης.

Πώς έγινε η επιλογή ερωτικών σκηνών από άλλα έργα;

Αρχικά, συνθέσαμε έναν διάλογο ανάμεσα στους πέντε ήρωες, χρησιμοποιώντας τους μονολόγους τους από το θεατρικό έργο από το οποίο προήλθαν. Σε αυτόν οι ήρωες μας ανέπτυσσαν τις απόψεις τους για το ζήτημα του έρωτα, με βάση τις προσωπικές τους εμπειρίες. Εξέφραζαν έναν αρχικό προβληματισμό, συμφωνούσαν ή διαφωνούσαν μεταξύ τους. Από τη συζήτησή τους προέκυπτε το εξής αναπάντητο ερώτημα: «Έχει ή δεν έχει αξία ο έρωτας;». Για να το απαντήσουν αποφασίζουν να δουν κάποιες ερωτικές σκηνές από θεατρικά έργα άλλων συγγραφέων.Έπρεπε να επιλέξουν ερωτικές σκηνές από διαφορετικά θεατρικά έργα, που να εντάσσονται σε διαφορετικές εποχές και καλλιτεχνικά ρεύματα. Οι σκηνές αυτές έπρεπε να θέτουν διαφορετικές πτυχές του προβληματισμού για την αξία του έρωτα. Οι ήρωες- δραπέτες ανέλαβαν να προλογίσουν αυτές τις σκηνές και να εκφράσουν τον προβληματισμό τους σε διαλογική μορφή, προκειμένου να μπορέσουν οι θεατές να τις παρακολουθήσουν, αποκομμένες από το συνολικό έργο, στο οποίο ανήκουν.  

Με βάση την εμπειρία μας από την ακρόαση που οργανώσαμε στη Δραματική Σχολή της τάξης μας επιλέξαμε ερωτικές σκηνές από τα εξής έργα: Κάρλο Γκολντόνι  Υπηρέτης δύο αφεντάδων, Ουΐλιαμ Σαίξπηρ Όνειρο καλοκαιρινής νύχτα, Αλεξάντερ Οστρόφσκι Το ημερολόγιο ενός απατεώνα, Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα, Άρθουρ Μίλλερ Ψηλά από τη γέφυρα, Τένεσι Ουϊλιαμς Λεωφορείο ο Πόθος, Μάικλ Γκάτσο Ένα καπέλο γεμάτο βροχή. 

Από τα παραπάνω έργα επιλέξαμε μία ερωτική σκηνή, με την οποία θα συμπληρώναμε τη συζήτηση των ηρώων-δραπετών, που είχε ήδη ξεκινήσει για την αξία του έρωτα. Προσπαθήσαμε να εντοπίσουμε το βασικό θέμα της κάθε σκηνής, το οποίο θα παρουσιαζόταν από τους ήρωες-δραπέτες, πριν την παρουσίασή της, για να προετοιμάσουμε τον θεατή. Με βάση τη θεματολογία κάθε σκηνής, δώσαμε έμφαση στα εξής ζητήματα:

• Έρωτας με την πρώτη ματιά σε αντιδιαστολή με τη σεμνοτυφία στον Υπηρέτη δύο αφεντάδων.
• Ο έρωτας μπορεί να διαλύσει φιλίες, όπως στο Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας.
• Ο έρωτας μπορεί να αποτελέσει μέσον κοινωνικής ανόδου, όπως στο Ημερολόγιο ενός απατεώνα.
• Η απαγόρευση της εκδήλωσης του ερωτικού συναισθήματος μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις, όπως στο Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα.
• Ο έρωτας μπορεί να αποτελέσει διέξοδο στο αδιέξοδο, όπως στο Ψηλά από τη Γέφυρα.
• Ο έρωτας μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες συγκρούσεις στα όρια του μίσους και του πάθους, όπως στο Λεωφορείο ο Πόθος.
• Η στέρηση και η μοναξιά μπορούν να οδηγήσουν σε λανθασμένες ερωτικές επιλογές, όπως στο Ένα καπέλο γεμάτο βροχή.

Κλείσιμο Εργαστηρίου

Μετά την παρουσίαση των ερωτικών σκηνών, οι ήρωες-δραπέτες έπρεπε να αναλάβουν το κλείσιμο του έργου μας. Διαβάσαμε το τρίτο στάσιμο της Αντιγόνης του Σοφοκλή: Ἔρως ἀνίκατε μάχαν. Προβληματιστήκαμε για την παντοδυναμία του έρωτα. Αποφασίσαμε να αντιπαραθέσουμε σε αυτή τα όρια που θέτει η ανθρώπινή μας ύπαρξη. Καταλήξαμε στο εξής συμπέρασμα: «να ζούμε, να είμαστε κυρίαρχοι του εαυτού μας και των πράξεών μας και να συνεχίσουμε να ερωτευόμαστε…».

Χρειαζόμασταν ένα τίτλο για το όλο μας εγχείρημα. Το Ἔρως ἀνίκατε μάχαν από την Αντιγόνη του Σοφοκλή στην αρχή μας φάνηκε αρκετό. Όσο, όμως, προχωρούσαμε στις πρόβες και όσο συνεχίσαμε να γράφουμε τους διαλόγους μεταξύ των θεατρικών ηρώων αντιληφθήκαμε ότι η φράση Ars Amatoria από τον Οβίδιο, συμπληρώνει με τον καλύτερο τρόπο την παντοδυναμία του έρωτα.

• Γιατί η παντοδυναμία του έρωτα βρίσκεται τελικά στην «τέχνη του αγαπαν».

Φτιάξαμε αφίσα, πρόγραμμα και τελικά πετύχαμε να δημιουργήσουμε μια δική μας θεατρική σύνθεση και να παρουσιάσαμε τη δική μας θεατρική παράσταση!

Το Εργαστήριο με τίτλο Έρως Ανίκατε Μάχαν ή Ars Amatoria παρουσιάστηκε ως καλή πρακτική από τον διδάσκοντα και ομάδα οκτώ μαθητών.  Ακολούθησε συζήτηση με τους συμμετέχοντες στο εργαστήριο εκπαιδευτικούς με βάση τους εξής άξονες:

α) η διαδικασία επιλογής του θέματος,

β) η αφόρμηση από το Συμπόσιο του Πλάτωνα,

γ) το εύρημα της δραπέτευσης των θεατρικών ηρώων από τα έργα τους,

δ) η διαδικασία επιλογής ερωτικών σκηνών από διαφορετικά θεατρικά έργα, που εντάσσονται σε διαφορετικές εποχές και καλλιτεχνικά ρεύματα,

ε) ο προβληματισμός για την παντοδυναμία του έρωτα, με αφορμή το γ΄ στάσιμο της Αντιγόνης του Σοφοκλή,

στ) η προσπάθεια σύνδεσης των διαφορετικών μερών της θεατρικής σύνθεσης Έρως Ανίκατεμάχαν ή ArsAmatoria και το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.

Για κάθε ένα από τα θέματα ως αφόρμηση για τη συζήτηση αξιοποιήθηκε ολιγόλεπτο βίντεο από την παράσταση.

Οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το εύρημα της δραπέτευσης των ηρώων από τα θεατρικά τους έργα, τη διαδικασία επιλογής των σκηνών από τα θεατρικά έργα και κυρίως για τον τρόπο σύνδεσης των επιμέρους σκηνών και συγγραφής των αφηγηματικών μερών. Από την ανταλλαγή απόψεων προέκυψε το συμπέρασμα ότι η προτεινόμενη διδακτική πρακτική θα μπορούσε να αξιοποιηθεί στη διδασκαλία της λογοτεχνίας, ιδιάιτερα στη σύγκριση παράλληλων κειμένων.

1. Ν.Γκόβας, Για ένα νεανικό δημιουργικό θέατρο: αφήγηση, παιχνίδια, τεχνικές για εκπαιδευτικούς και εμψυχωτές νεανικών ομάδων, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2001  
2. Θ. Γραμματάς, Διδακτική του Θεάτρου, Εκδόσεις Τυπωθήτω, Αθήνα, 1999
3. Μ.Δεδούλη,  «Βιωματική μάθηση – δυνατότητες αξιοποίησης στο πλαίσιο της ευέλικτης ζώνης», Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων 6 (2001), σ.145-159.
4. Β.Καραμπέτσου, «Σηκώνοντας τους μαθητές από τα θρανία».  Εισήγηση- Εμψύχωση Εργαστηρίου. Αιγάλεω, 2014
5. Μ.Κουκουνάρας – Λιάγκης, Εκπαιδευτικοί εν δράσει – Νέα πολυτροπική διδακτική, Γρηγόρη, Αθήνα, 2011 
6. Α.Λενακάκης, «Η μορφοπαιδευτική αξία του παιχνιδιού και του θεάτρου στην εκπαίδευση»,   στο:Θ. Γραμματάς, (επιμ.) Το Θέατρο ως μορφοπαιδευτικό αγαθό και καλλιτεχνική έκφραση στην Εκπαίδευση και την Κοινωνία: Διδακτικό Εγχειρίδιο στο πλαίσιο του Προγράμματος «Θαλής». ΕΚΠΑ, Αθήνα, 2013, σ. 58-77.
7. Α.Ουμπίδια,  Η ερωτική περιπέτεια και οι χαρακτήρες της,  Δ. Παπαβασιλείου, Ροές, Αθήνα, 2017
8. Σ.Παπαδόπουλος, "Η δραματοποίηση  στην εκπαίδευση: Πεδίο συνάντησης Τέχνης – Επιστήμης" , στο: Πρακτικά του 1ου διεθνούς διεπιστημονικού συνεδρίου (2005) Επιστήμη και Τέχνη, τ. Γ΄. Ένωση Ελλήνων Φυσικών, Αθήνα, 2006
9. Σ. Παπαδόπουλος, Παιδαγωγική του θεάτρου, Αθήνα, 2010.
10. Σ.Παπαδόπουλος, «Θεατρική παιδεία και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών –Θεωρία και Εφαρμογές», 2013. Διαθέσιμο στο δικτυακό κόμβο http://theduarte.org/10012013-

Δημήτρης Βασιλείου

Σπούδασε Ιστορία-Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και παρακολούθησε μαθήματα Θεατρολογίας στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών. Msc Nεότερη Ιστορία και Msc Εκπαιδευτική Διοίκηση. Το 2015, συμμετείχε ως ειδικός επιστήμονας-εμπειρογνώμονας, υπό την εποπτεία του ΙΕΠ, στο γνωστικό αντικείμενο “Καλλιτεχνική Παιδεία – Θεατρολογία” της Α΄ Λυκείου. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος εκπόνησε μελέτη εξειδικευμένης μεθοδολογίας ανάπτυξης σεναρίων και τρία δειγματικά ψηφιακά σενάρια για το μάθημα της Θεατρολογίας της Α΄ τάξης του Γενικού Λυκείου, τα οποία έχουν αναρτηθεί στην ηλεκτρονική πλατφόρμα Αίσωπος.  Από το 2003 που υπηρετεί στη Μέση Εκπαίδευση ασχολείται συστηματικά με το σχολικό θέατρο στο πλαίσιο πολιτιστικών προγραμμάτων. Από το 2013 τοποθετήθηκε για πενταετή θητεία στο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αγίων Αναργύρων, όπου συντονίζει τον Όμιλο Θεάτρου και από το 2015 ανέλαβε καθήκοντα υποδιευθυντή. Επιπλέον, έχει ενσωματώσει και χρησιμοποιεί τις τεχνικές της δραματοποίησης στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων, οργανώνοντας πρωτότυπα σενάρια διδασκαλίας και μάθησης, μέρος των οποίων είχε την ευκαιρία να παρουσιάσει σε ημερίδες και σεμινάρια επιμόρφωσης.