Η πρακτική που περιγράφεται στο παρακάτω εργαστήριο οφείλει την έμπνευση της στους δασκάλους χορού που είχα σε διάφορα στούντιο χορού στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα και αντλεί από τη δική τους πρακτική. Ξεκίνησα μαθήματα σύγχρονου χορού, αυτοσχεδιασμού και contact improvisation το 2004 στο στούντιο Vis Motrix και χόρεψα ασταμάτητα για περισσότερα από δεκατέσσερα χρόνια σε διάφορα ακόμη στούντιο χορού και σεμινάρια ( αναφέρω μόνο μερικά από τα στούντιο αυτά, Kinoume,Μove your art, Cumana, Λάθος κίνηση, Κινητήρας κ.τλ) Αυτή η προσωπική μου εμπειρία, εφόσον με άλλαξε σαν άνθρωπο, καθόρισε τον τρόπο με τον οποίο διεξάγω έκτοτε το μάθημα της μουσικής μέσα στην τάξη. Τα συμβάντα στα μαθήματα αυτά ήταν πρωτόγνωρα, ιδιαίτερα αποκαλυπτικά και φοβερά απολαυστικά. Μεταξύ άλλων, επαν-ανακάλυψα το δικό μου σώμα, συνειδητοποίησα ότι υπάρχουν ποικίλοι σωματοποιημένοι τρόποι να συνυπάρχω με τους άλλους, κατάφερα να επανα-οικειοποιηθώ το χώρο αλλά ακόμη και τον χρόνο και την μουσική. Ήταν αδύνατο να μη φέρω αυτή τη «γνώση» μέσα στα δικά μου μαθήματα. H θεωρία που μελετά την εμπειρία ήρθε αργότερα να επιβεβαιώσει τα οφέλη της πρακτικής. Την ευγνωμονώ εξίσου.

Διδακτικοί-Μαθησιακοί στόχοι ανάλογοι με το επίπεδο γνώσεων δεξιοτήτων και στάσεων

1. Γνωστικές δεξιότητες: ικανότητα να παρατηρήσουν, να αναγνωρίσουν, να συγκρίνουν, να περιγράψουν και τελικά να εξοικειωθούν με ένα κάθε φορά μουσικό έργο. Ευαισθητοποίηση της αίσθησης της ακοής, καλλιέργεια της ενεργητικής μουσικής ακρόασης (Στάμου 2001)
2. Κινητικές δεξιότητες: καλλιέργεια της επίγνωσης της σωματικότητας, αναγνώριση των ορίων του σώματος του εαυτού και των άλλων, μίμηση, απόκτηση συντονισμού, αντανακλαστικά, κιναισθησία. (Paparo 2006, Pelinski 2005)
3. Δεξιότητες συμπεριφοράς: ενθάρρυνση της δημιουργικότητας, εξοικείωση με την πράξη της έκθεσης, καλλιέργεια της έκφρασης, καλλιέργεια των αισθήσεων, της ακοής, της όρασης της κιναισθησίας. (Dunn 1997, Τεκτονίδου 2018)
4. Κοινωνικές δεξιότητες: καλλιέργεια της ομαδικότητας, πειραματισμός με τους κοινωνικούς ρόλους, διερεύνηση των ορίων των αισθήσεων κυρίως της ακοής, της αφής, της όρασης, και της κιναισθησίας, σε σχέση με τους άλλους, συνύπαρξη- συνδιαλλαγή με τους άλλους, διαπραγμάτευση, ενσυναίσθηση (Mamlok 2017, Dan 2017,Τεκτονίδου 2018)

1. Ένα μέσο που μπορεί να αναπαράγει μουσική: cd player ή ένα mp3 player ή ένα κινητό τηλέφωνο και ένα bluetooth ηχείο.
2. Άνετος χώρος χωρίς θρανία και καρέκλες
3. Πίνακας
4. Υπολογιστής και προτζέκτορας

Εισαγωγικό παιχνίδι γνωριμίας και συντονισμού ομάδας : 10 λεπτά

Ξεκινάμε με έναν κύκλο όπου παρουσιάζουμε όλοι συνοπτικά τον εαυτό μας λέγοντας το όνομα μας στην ομάδα και τους λόγους για τους οποίους βρισκόμαστε στο συγκεκριμένο εργαστήριο. Μοιραζόμαστε στον χώρο και παίζουμε ένα παιχνίδι συντονισμού ομάδας. Περπατάμε όλοι μαζί και σταματάμε όταν ένας από την ομάδα σταματήσει. Οι οδηγίες αφορούν την παρατήρηση των άλλων, την διατήρηση όλων στο οπτικό μας πεδίο (εστιάζουμε την προσοχή στην περιφερειακή όραση), την αναγνώριση των κενών χώρων ενδιάμεσα από τα σώματα. Συνεχίζουμε τη δραστηριότητα μέχρι να νοιώσουμε ότι η ομάδα αποκτά μία κοινή "ενέργεια". Στη συνέχεια προστίθενται οδηγίες όπως, αφού σταματήσουμε να πάμε όλοι μαζί συγχρονισμένα/με την ίδια ταχύτητα στο πάτωμα, να ξεκινήσουμε με μία μικρή αιώρηση, να μπούμε σε αργή κίνηση σε ελεύθερη πόζα και μετά να βγούμε αντιστρέφοντας την κίνηση προσπαθώντας συνεχώς να είμαστε συγχρονισμένοι στις διάρκειες και στην ποιότητα -αργή κίνηση, να σταματήσουμε απότομα και -όσο γίνεται- απόλυτα συγχρονισμένοι σαν να πέφτουμε πάνω σε έναν τοίχο κ.τλ.

Η στιγμή της "ακίνητης" ακρόασης

"Βολευόμαστε" σε μία άνετη θέση στο χώρο και ακούμε το επιλεγμένο μουσικό έργο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ακούσαμε το πρώτο μέρος από το έργο του Arvo Part Variations for healing Arinuska.

Επιστροφή στη δράση

Γινόμαστε ζευγάρια όπου ο ένας από τους δύο κλείνει τα μάτια ενώ ο άλλος, "παίζει" τη μουσική πάνω στο σώμα του - εκείνου που κλείνει τα μάτια. Διευκρινίζουμε ότι το να κλείνουμε τα μάτια και να χαλαρώνουμε δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ένα σώμα διαλυμένο παρά καθένας από τους δύο είναι υπεύθυνος για την ισορροπία και το βάρος του δικού του σώματος. Στη συνέχεια οι ρόλοι αλλάζουν. Δίνουμε χρόνο στο ζευγάρι να συζητήσει την εμπειρία του. Αλλάζουμε ζευγάρια και παίζουμε με την ίδια μουσική ένα δεύτερο παιχνίδι.Η μελωδία του συγκεκριμένου έργου, αποτελείται από ένα ρυθμικό μοτίβο που σχηματίζεται από την κίνηση δύο τετάρτων που "ξεκουράζονται" σε ένα μισό. Στο συγκεκριμένο σεμινάριο παρακολουθήσαμε το μοτίβο κυρίως ως ρυθμικό και όχι ως μελωδικό παρόλο που η δομή του έργου βασίζεται στο σχήμα του καθρέφτη. Τα μελωδικά μοτίβα που σχηματίζονται στα πρώτα οχτώ μέτρα αντιστρέφονται με ακρίβεια στα επόμενα οχτώ.

Παιχνίδι δεύτερο

Φτιάχνουμε νέα ζευγάρια και ακολουθώντας το ρυθμικό μοτίβο αποφασίζουμε να ακολουθήσουμε μία σύμβαση. Στο πρώτο τέταρτο πλησιάζουμε το ζευγάρι μας, στο δεύτερο το αγγίζουμε, ενώ στο μισό το ζευγάρι μας απομακρύνεται. Όποιος θέλει δεν συμμετέχει αλλά παρακολουθεί. Συζητάμε για την ικανότητα μίας αφηρημένης κίνησης -προσέγγιση-άγγιγμα-απομάκρυνση- να δημιουργήσει την εικόνα μίας ιστορίας συναισθηματικά φορτισμένης. Συζητάμε για την ικανότητα της μουσικής να αφηγείται ιστορίες. Φέρνουμε το παράδειγμα της Fantasia του Disney αλλά και άλλα παραδείγματα αυτού που συχνά ονομάζεται mickey mousing, το συγχρονισμό δηλαδή κίνησης και μουσικής με όρους αφήγησης.  

Βλέπουμε μερικά βίντεο, τα Flamingos από την Fantasia 2000 στη μουσική από το finale από το Καρναβάλι των ζώων του Saint-Saens αλλά και αρκετά βίντεο από μαθήματα που έχω διδάξει κατά καιρούς σε σχολεία.

Ένα παιχνίδι περισσότερο ομαδικό

Για μία ακόμη φορά βρίσκουμε μία θέση στο χώρο και καθόμαστε αναπαυτικά. Ακούμε το επόμενο μας μουσικό έργο που είναι το - Comptine d'ete No.3 του Yann Tiersen. Συζητάμε για τη δομή του μουσικού έργου και φτιάχνουμε έναν σχηματικό χάρτη ακρόασης:

Εισαγωγή, ΑΒΓ,ΑΒΓ'

Ακούμε κάθε μέρος ξεχωριστά. Παρατηρούμε και σημειώνουμε τα μοτίβα. Παρατηρούμε τις διαφορές ανάμεσα στο Γ και στο Γ' -κυρίως σχετικά με τη διάρκεια.

Συζητάμε για το στοιχείο της επανάληψης. Δοκιμάζουμε όλοι μαζί μία δραστηριότητα. Επιλέγουμε να ακολουθήσουμε μία κινητική συνθήκη σε κάθε διακριτό μέρος. Μερικά παραδείγματα:

 Στο Α κινούμαστε μόνοι μας στο Β σε ζευγάρια ενώ στο Γ όλοι μαζί σε κύκλο

ή

Στο Α δεν υπάρχει μετατόπιση παρά κινούνται μόνο τα χέρια μας ακολουθώντας με ακρίβεια το μοτίβο καθώς είναι διακριτό και αργό. Στο Β μετακινούμαστε στο χώρο περνώντας ανάμεσα στα σώματα και ακολουθώντας τη μελωδία, ενώ στο Γ μετακινούμαστε σε κυματιστές πορείες μέσα σε όλο τον χώρο.

ή

Επιλέγουμε την πρακτική της μιμικής που θα μας οδηγήσει στο mickey mousing

Πχ. Στο Α μιμούμαστε τις πρακτικές που ακολουθούν το ξύπνημα. Σηκωνόμαστε από το κρεβάτι, βουρτσίζουμε τα δόντια μας, τρώμε, ντυνόμαστε. Στο Β περιμένουμε το λεωφορείο ή το μετρό, χτυπάμε εισιτήριο,  σπρωχνόμαστε στα μέσα κτλ

Ενώ στο Γ μιμούμαστε τις πρακτικές της εργασίας

Σε κάθε περίπτωση όταν επανέρχεται κάθε φορά η μελωδική φράση που ονομάσαμε Α, Β και Γ επαναλαμβάνουμε τη συνθήκη.

Στη συνέχεια χωριζόμαστε σε ομάδες. Κάθε ομάδα επιλέγει να οπτικοποιήσει τη μουσική με έναν από τους τρεις τρόπους.

Μία ενδιαφέρουσα παρατήρηση είναι ότι όλες οι ομάδες που δημιουργήθηκαν στο σεμινάριο ακολούθησαν την πρακτική της μίμησης. Ίσως αν υπήρχε περισσότερος χρόνος εξοικείωσης με σωματικές ποιότητες όπως η ένταση, οι αποστάσεις, τα επίπεδα στο χώρο, οι δυναμικές κτλ να είχαν επιλέξει να «παίξουν» με κάτι από όλα αυτά. Συγκεκριμένα, επέλεξαν να μιμηθούν δραστηριότητες που έχουν μία επαναληπτικότητα. Για παράδειγμα, η προετοιμασία ενός μεγάλου γεύματος μοιρασμένο σε ψώνια, μαγείρεμα και το ίδιο το γεύμα.Οι συμμετέχοντες φαίνονταν να απολαμβάνουν αυτό το ομαδικό παιχνίδι το οποίο παρόλο που μοίαζει απλό στη λογική του και στην επιτέλεση του είναι αρκετά διασκεδαστικό καθώς δίνει την ικανοποίηση στους συμμετέχοντες ότι κατάφεραν να ετοιμάσουν αλλά και να παρουσιάσουν κάτι ολοκληρωμένο μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Αν υπάρχει περισσότερος χρόνος -που στα 90 λεπτά του σεμιναρίου δεν υπήρχε- η επεξεργασία κάθε αρχικής ιδέας θα μπορούσε να παράγει υλικό ακόμη και για μία σύντομη παράσταση. Επιπλέον, αν υπάρχει η διάθεση να συνομιλήσει η μουσική με τα άλλα σχολικά μαθήματα, το υλικό  της ιστορίας μπορεί να αντληθεί από το βιβλίο της γλώσσας ή της ιστορίας -στη Δευτεροβάθμια επίσης από τη λογοτεχνία- αλλά ακόμη και από τα μαθηματικά.Σε κάθε περίπτωση είναι μία δραστηριότητα που αναπτύσσει ιδιαίτερα τη φαντασία και την εφευρετικότητα, ενώ εξασκεί τη λήψη άμεσων αποφάσεων και είναι δυνατή μόνο μέσα από τη συνεργασία.

Οι συμμετέχοντες φαίνονταν να απολαμβάνουν όλη τη διαδικασία και να θέλουν περισσότερο χρόνο διερεύνησης των δραστηριοτήτων. Σε κάθε περίπτωση αυτό το ομαδικό παιχνίδι το οποίο παρόλο που φαίνεται απλό στη λογική του και στην επιτέλεση του είναι αρκετά διασκεδαστικό καθώς δίνει την ικανοποίηση στους συμμετέχοντες ότι κατάφεραν να ετοιμάσουν αλλά και να παρουσιάσουν κάτι ολοκληρωμένο μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Επιπλέον, δίνει τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να εξερευνήσουν το σώμα τους. Σε ένα λογοκεντρικό εκπαιδευτικό σύστημα, δραστηριότητες που περιλαμβάνουν και ενθαρρύνουν τη σωματική έκαφραση -με όρους  μίμησης ή αφαίρεσης- είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Ταυτόχρονα, η δομή των δραστηριοτήτων εκτιμά τη σημασία της χρήσης της γλώσσας. Η αναγνώριση των δομικών και εκφραστικών στοιχείων της μουσικής και η ενθάρρυνση περιγραφής τους δίνει τη δυνατότητα στις συμμετέχουσες και στους συμμετέχοντες να αναζητήσουν το λεξιλόγιο εκείνο που είναι απαραίτητο για την περιγραφή της μουσικής.

Αν υπάρχει περισσότερος χρόνος και επανάληψη στις συναντήσεις, η επεξεργασία κάθε αρχικής ιδέας, καθώς η ομάδα δένεται και εξοικειώνεται με την πρακτική, μπορεί να παράγει υλικό για παράσταση.

Επιπλέον, αν υπάρχει η διάθεση να "συνομιλήσει" η μουσική με τα άλλα σχολικά μαθήματα, το υλικό αυτό της ιστορίας μπορεί να αντληθεί από το βιβλίο της γλώσσας ή της ιστορίας -στη Δευτεροβάθμια επίσης από τη λογοτεχνία- αλλά ακόμη και από τα μαθηματικά.

Σε κάθε περίπτωση είναι μία δραστηριότητα που αναπτύσσει ιδιαίτερα τη φαντασία και την εφευρετικότητα και είναι δυνατή μόνο μέσα από τη συνεργασία.

Ως προσωπική αποτίμηση:η συνάντηση όλων εκείνων που συναντηθήκαμε το πρωινό της Παρασκευής στην αίθουσα 741 του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, και ήμασταν αρκετά περισσότεροι από 20, είχε θετικό πρόσημο σίγουρα για μένα αλλά και για εκείνες και εκείνους με τους οποίους συναντήθηκα όσο μπορώ να γνωρίζω από τη σύντομη ανατροφοδότηση που μου δόθηκε μετά το πέρας του εργαστηρίου.

1. R. E.Dunn, Creative thinking and music listening, Research Studies in Music Education 8 (1,1997), p.42-55. 
2. D. J.Elliot, (Ed.), Praxial music education: Reflections and dialogues, Oxford University Press, Oxford, 2009.
3. H. Westerlund,  "Music and knowledge in bodily experience", D. J. Elliott (ed.), Praxial music education,2005, p.112-122
4. D. Mamlok, "Active listening, music education, and society", In: Oxford Research Encyclopedia of Education, 2017
5. S.A.Paparo, " Embodying singing in the choral classroom: A somatic approach to teaching and learning", International Journal of Music Education 34 (2016), p.488 - 498.
6. R.Pelinski, Embodiment and Musical Experience, 2005.
7. Λ. Στάμου, "Μουσική και Κίνηση: Μία αναπτυξιακή προσέγγιση της διδακτικής της κίνησης στα πλαίσια του μαθήματος της μουσικής", Ρυθμοί 34 (Φθινόπωρο, 2001), σ. 22-39. (Περιοδική Έκδοση του Ελληνικού Συλλόγου Μουσικοκινητικής Αγωγής Carl Orff).
8. L.Stamou, " Spontaneity – Creativity – Improvisation – Composition: A developmental process" Orff Echo  34 (1:Fall, 2001), p. 8-10
9. Π. Τεκτονίδου,«Χορεύοντας στην τάξη: το σώμα στη μουσική σχολική πράξη», 2ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδρίο: Διδακτικές Διαδρομές στο Σημερινό Σχολείο  6-8 Οκτωβρίου 2017, Πειραματικό Λύκειο Πανεπιστημίου Πατρών, 2018, σ. 844-856

Σπουδές:

2016 Υποψήφια διδάκτορας στο τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ

2010 Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Σπουδών τμήματος Θεάτρου  σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ με βαθμό 9.12

2000 Πτυχίο τμήματος Μουσικών Σπουδών σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ με βαθμό 7.44

2002 Πτυχίο φλάουτου με βαθμό Άριστα Παμψηφεί

Εργασιακή Εμπειρία:

20018-2003 διορισμένη ως εκπαιδευτικός μουσικής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση

2003-2002 αναπληρώτρια/ωρομίσθια στο Μουσικό Γυμνάσιο Κατερίνης

Συμμετοχή σε καλλιτεχνικές ομάδες

6daexit, Χορωδία Ωδείου Κατερίνης, Χορωδία Πανεπιστημίου, Χορωδία Κοραής, Μουσικό Πολύτροπο, Ορφεία Γύρις

2018-2000 Σεμινάρια και μαθήματα μουσικής, χορού, αυτοσχεδιασμού, παιδαγωγικής πρακτικής κτλ

Καλλιτεχνική πρακτική στο σχολείο:

2018-2003 συμμετοχή σε όλες τις σχολικές γιορτές -εθνικές και διοργάνωση και διδασκαλία «γιορτών λήξης»

2015-2013 διοργάνωση χορωδίας στο 25ο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης