Σε αυτό το εργαστήριο προτείνουμε μία παραστασιακή εκδοχή της Οδύσσειας όπου οι συμμετέχοντες εμπλέκονται στη θεατρική αφήγηση, η οποία επικεντρώνεται σε ορισμένους σταθμούς της περιπέτειας του Οδυσσέα. Έτσι, κατά τη διάρκεια της παράστασης-αφήγησης, η δράση διακόπτεται και οι συμμετέχοντες καλούνται μέσα από συγκεκριμένες δραστηριότητες να εμπλουτίσουν και να εμβαθύνουν σε στιγμές της ιστορίας. Οι δραστηριότητες βασίζονται στις τεχνικές του εκπαιδευτικού δράματος. Μέσα από αυτή τη βιωματική διαδικασία, οι συμμετέχοντες αποκτούν μία πιο ενεργητική στάση απέναντι στην ιστορία, οξύνουν τη φαντασία τους, ενισχύουν την κριτική τους σκέψη και απαλλάσσονται από την αγωνία του σωστού και του λάθους.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: Ο σχεδιασμός του εργαστηρίου έχει γίνει με βάση τις μεθόδους και τις τεχνικές του εκπαιδευτικού δράματος. Πιο συγκεκριμένα, οι συμμετέχοντες έχουν ένα κοινό ρόλο και ανά στιγμές ο εμψυχωτής παίρνει τη θέση του δάσκαλου σε ρόλο (ΔσΡ): Ορισμένες από τις τεχνικές που θα εφαρμόσουμε είναι: Αφήγηση, παγωμένη εικόνα, σκηνές, ρόλο στον τοίχο, απόσταση από ένα αντικείμενο, κ.ά. Επιπλέον, στο παραστασιακό μέρος του εργαστηρίου χρησιμοποιούνται ποικίλες θεατρικές τεχνικές όπως θέατρο σκιών, εμψύχωση κούκλας, δημιουργία ηχητικών τοπίων κ.ά

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Πιστεύουμε ότι οι συμμετέχοντες μέσα από τη βιωματική αυτή διαδικασία θα αποκτήσουν έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης του ομηρικού έπους και θα αντιληφθούν πως μπορεί να εμπλουτιστεί η εκπαιδευτική διαδικασία του εν λόγω γνωστικού αντικειμένου.

ΣΤΟΧΟΙ:

• Να εστιάσουμε στη σύνδεση της περιπέτειας με την καθημερινή ζωή. Πώς δηλαδή κάθε φορά μέσα από τα εμπόδια και τη διαχείριση της αποτυχίας φτάνουμε λίγο πιο κοντά στη γνώση του εαυτού.
• Να αντιληφθούν οι συμμετέχοντες τη θεατρικότητα του ομηρικού κειμένου που στο σχολείο αντιμετωπίζεται κυρίως ως φιλολογικό κείμενο. Με αυτό τον τρόπο θα εξασκηθεί το κριτήριο της πρόσληψης και της κατανόησης  της Οδύσσειας, από τον καθένα ξεχωριστά.
• Να εξοικειωθούν οι συμμετέχοντες με διάφορες τεχνικές του θεάτρου αλλά και την υποκριτική διάσταση των ρόλων καταργώντας τα όρια μεταξύ ηθοποιού και θεατή, παραστασιακής δράσης και πρόσληψης.

Το κείμενο που χρησιμοποιήθηκε στα αφηγηματικά μέρη ήταν πρωτότυπο. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν μουσικά οργανάκια όπως τυμπανάκι, καστανιέτες, drum storm κ.ά που επένδυαν ηχητικά την αφήγηση. Ακόμα, ένα στεφάνι (χούλα-χουπ) σηματοδοτούσε διάφορα περιβάλλοντα αλλά και χαρακτήρες. Επιπλέον, ανάμεσα στους θεατές και τον αφηγητή υπήρχε διαρκώς παρούσα μια φωτογραφία (τυπωμένη σε ειδικό χαρτή μεγάλων διαστάσεων) που απεικόνιζε θάλασσα και στο βάθος ένα νησί. Γύρω από τη φωτογραφία ήταν τοποθετημένα βότσαλα τα οποία γίνονταν κάθε φορά νησιά -σταθμοί του ταξιδιού του Οδυσσέα. Τέλος, χρησιμοποιήθηκαν χαρτί του μέτρου και μαρκαδόροι καθώς και μουσική (κυριώς διασκευές του τραγουδιού "passenger").

ΠΛΑΝΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

1. Ξεκινήσαμε με τη δραστηριότητα «ρόλος στον τοίχο» όπου σε χαρτί του μέτρου σχεδιάζουμε ένα ανθρώπινο ομοίωμα και το ονομάζουμε «Οδυσσέας». Έπειτα ζητάμε από τους συμμετέχοντες να σκεφτούν και να γράψουν γύρω από το ομοίωμα τι ξέρουν και τι σκέφτονται για τον Οδυσσέα. Στη συνέχεια τους ζητάμε να γράψουν στο εσωτερικό του ομοιώματος τι πιστεύει και τι σκέφτεται ο Οδυσσέας για τον εαυτό του. Αυτή η δραστηριότητα θα επανέρχεται και θα εμπλουτίζεται σε όλη τη διάρκεια του εργαστηρίου.
2. Αφήγηση της αρχής ταξιδιού και νησί Λωτοφάγων.
3. Δραστηριότητα όπου οι συμμετέχοντες δημιουργούν μια κινητική εικόνα με αργή κίνηση και παρουσιάζουν τους συντρόφους αφού έχουν φάει τον λωτό.
4. Αφήγηση  της περιπέτειας στο νησί του Κύκλωπα.
5. Δραστηριότητα με παγωμένη εικόνα όπου οι συμμετέχοντες παρουσιάζουν την κατάσταση του Κύκλωπα αφού φεύγει ο Οδυσσέας. Διερεύνηση σκέψεων Κύκλωπα.
6. Συζήτηση σχετικά με την αντίθεση των ονομάτων Πολύφημος-Κανένας.
7. Αφήγηση: ο Οδυσσέας φτάνει στην Αιολία.
8. Σε σκηνές παρουσιάζουν τι όνειρο είδε ο Οδυσσέας τη στιγμή που έβλεπε από μακριά την Ιθάκη και αποκοιμήθηκε.
9. Δραστηριότητα «διάδρομος συνείδησης» όπου οι συμμετέχοντες ως οι σύντροφοι βρίσκονται μπροστά στο δίλημμα αν  θα ανοίξουν τον ασκό ή όχι. Ακούγονται  ταυτόχρονα όλες οι απόψεις, οι σκέψεις και οι φόβοι ή οι προσδοκίες.
10. Συνέχεια αφήγησης: ο Οδυσσέας ντροπιασμένος επιστρέφει στον Αίολο.
11. Αφήγηση: Η Κίρκη.
12. Δραστηριότητα όπου οι συμμετέχοντες ως η Κίρκη και Οδυσσέας δημιουργούν απόσταση ανάμεσα τους  τη στιγμή του αποχωρισμού τους και διερεύνηση σκέψεων.
13. Μετά το ταξίδι στον Άδη γράφουν στο εσωτερικό του περιγράμματος του Οδυσσέα.
14. Αφήγηση: οι Σειρήνες.
15. Δραστηριότητα όπου οι συμμετέχοντες φτιάχνουν ένα ομαδικό γλυπτό με θέμα την άσχημη και τρομαχτική πλευρά των Σειρήνων και τι απέφυγε τελικά ο Οδυσσέας - τίτλοι γλυπτού.
16. Σύντομη αφήγηση: ο Οδυσσέας φτάνει στο νησί των Φαιάκων.
17. Δραστηριότητα όπου η μια ομάδα είναι ο Οδυσσέας και οι υπόλοιποι κάνουν ερωτήσεις στην ομάδα - Οδυσσέας για το ταξίδι του.
18. Χωρίς να δοθούν λεπτομέρειες του τι συνέβη αφού έφτασε ο Οδυσσέας στην Ιθάκη, στήνουμε με τους συμμετέχοντες ένα πάρτυ όπου τρώμε, χορεύουμε και στο τέλος ένα παιχνίδι όπου οι συμμετέχοντες σε ζευγάρια  και με κλειστά  μάτια πρέπει να αναγνωρίσουν τον άλλο από το ψηλάφισμα των χεριών.

Επίλογος: κάπως έτσι  έγινε και με τον Οδυσσέα και τους μνηστήρες  και την Πηνελόπη.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ: Στο Εκπαιδευτικό Δράμα χρησιμοποιούνται ποικίλες τεχνικές εκ των οποίων ορισμένες έχουν επιλεγεί για να πλαισιώσουν την εν λόγω παραστασιακή εκδοχή της Οδύσσειας. Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιείται:

• ΑΦΗΓΗΣΗ: η αφήγηση είναι ο βασικός τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται η ιστορία. Στον συγκεκριμένο σχεδιασμό η αφήγηση συμπυκνώνει τη θεατρικότητα που απαιτεί η σύζευξη παράστασης και εκπαιδευτικού δράματος θέτοντας τον ηθοποιό σε ρόλο «αγγελιαφόρου» που μεταφέρει/αναπαριστά μια ιστορία.
• ΡΟΛΟΣ ΣΤΟΝ ΤΟΙΧΟ: Σε χαρτί του μέτρου σχεδιάζουμε το περίγραμμα ενός ανθρώπου και του δίνουμε το όνομα «Οδυσσέας». Αρχικά ζητείται από τους συμμετέχοντες να γράψουν έξω από το περίγραμμα τι γνωρίζουν οι ίδιοι για τον Οδυσσέα, τι πιστεύουν γι αυτόν ή τι φαντάζονται, ενώ σε άλλη στιγμή του σχεδιασμού γράφουν στο εσωτερικό του περιγράμματος σκέψεις και συναισθήματα του ίδιου του Οδυσσέα. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να επανέρχεται σε κομβικά σημεία της ιστορίας δίνοντας τη διάσταση ανάμεσα στον κοινωνικό και εσωτερικό εαυτό του ήρωα.
• ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ: εδώ οι συμμετέχοντες προτείνουν μια σωματική αναπαράσταση που αφορά μια στιγμή της ιστορίας. Δίνεται επίσης η οδηγία της αργής κίνησης, μιας τεχνικής που δίνει την δυνατότητα στους συμμετέχοντες να αντιληφθούν τη θεατρικότητα της σκηνής και τη δημιουργία ατμόσφαιρας, βιώνοντας πια την φαντασιακή εικόνα που έχει εγείρει η αφήγηση.
• ΣΥΖΗΤΗΣΗ: σε αυτή τη δραστηριότητα ζητείται από τους συμμετέχοντες να εκφράσουν ελεύθερα τη γνώμη τους σχετικά με μια ερώτηση του τους τίθεται.
• ΠΑΓΩΜΕΝΗ ΕΙΚΟΝΑ: οι συμμετέχοντες δημιουργούν με τα σώματά τους μια ακίνητη-δυναμική εικόνα που αφορά σε ένα στιγμιότυπο της ιστορίας. Ταυτόχρονα μπορούμε να επενδύσουμε την παγωμένη εικόνα με τη διερεύνηση σκέψεων των ηρώων που αναπαριστούν οι συμμετέχοντες.
• ΔΙΑΔΡΟΜΟΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ: οι συμμετέχοντες δημιουργούν έναν διάδρομο σχηματίζοντας δύο παράλληλες γραμμές η μία απέναντι στην άλλη. Ο καθένας ως ο ήρωας της ιστορίας (εδώ ως οι σύντροφοι του Οδυσσέα) περνά μέσα από τον διάδρομο και στέκεται στο τέλος της σειράς του. Ταυτόχρονα και ενώ διασχίζει ο καθένας τον διάδρομο, οι υπόλοιποι συμμετέχοντες λένε επαναλαμβανόμενα τη σκέψη τους σχετικά με την απόφαση που πρέπει να πάρουν. Οι σκέψεις που ακούγονται μπορεί να είναι αντικρουόμενες και έτσι βιώνουν έντονα το δίλημμα των ηρώων στη δεδομένη στιγμή της ιστορίας
• ΣΚΗΝΕΣ: οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε ομάδες και προετοιμάζουν μια σκηνή, χρησιμοποιώντας την κίνηση και τον λόγο και δουλεύοντας αυτοσχεδιαστικά. Οι σκηνές παρουσιάζουν το όνειρο που μπορεί να έβλεπε ο Οδυσσέας τη στιγμή που οι σύντροφοι άνοιγαν τον ασκό του Αιόλου.
• ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΝΑΜΕΣΑ: σε αυτή την δραστηριότητα οι συμμετέχοντες δημιουργούν με αυτοσχεδιαστικό τρόπο την απόσταση ανάμεσα στην Κίρκη και τον Οδυσσέα τη στιγμή του αποχωρισμού. Αυτή η απόσταση μεταξύ της Κίρκης και του Οδυσσέα αντικατοπτρίζει τα συναισθήματα που δημιουργήθηκαν μεταξύ τους. Παράλληλα, μπορούμε να διερευνήσουμε τις σκέψεις της Κίρκης και του Οδυσσέα ή τι θα  έλεγαν ο ένας στον άλλο τη δεδομένη στιγμή.
• ΡΟΛΟΣ ΣΤΟΝ ΤΟΙΧΟ: Μετά την κάθοδο στον Άδη γράφουμε στο εσωτερικό του περιγράμματος του ήρωα.
• ΟΜΑΔΙΚΟ ΓΛΥΠΤΟ: οι συμμετέχοντες φτιάχνουν με τα σώματά τους ένα γλυπτό που λειτουργεί συμβολικά σχετικά με μία ιδέα.
• ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΚΑΙ ΟΜΑΔΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ: τα μέλη μιας ομάδας είναι ο Οδυσσέας και οι υπόλοιποι ως Φαίακες κάνουν ερωτήσεις στον Οδυσσέα για το ταξίδι του.

Το εργαστήριο "Οδύσσεια: πολυμήχανοι εν δράσει" είχε ιδιαίτερα θετική ανταπόκριση από τις συμμετέχουσες, κυρίως εκπαιδευτικούς της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η βιωματική εμπλοκή τους πολύ γρήγορα τις ενεργοποιήσε και τις οδήγησε στο να αποδεσμευτούν από την παθητική στάση ενός θεατή/ακροατή. Ο ενθουσιασμός τους στις δραστηριότητες ήταν εμφανής και η δημιουργική τους φαντασία φανέρωνε τη σύνδεση ανάμεσα στην ιστορία της Οδύσσειας και τη σύγχρονη ζωή. Έγινε σαφές πως μια ιστορία όπως η Οδυσσεια όσο γνωστή και χιλιοειπωμένη και είναι πάντα μπορεί να αποτελέσει ερέθισμα για τη φαντασία και τη δημιουργικότητα αρκεί να δοθεί χώρος σε αυτά. 'Οπως και οι ίδιες δήλωσαν, αυτό το εργαστήριο ήταν έμπνευση για εκείνες και ανέδειξε εργαλεία που θα εμπλουτίσουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Και αν ήταν μια ευχάριστη και αναζωογονητική διαδικασία για τις ίδιες, όπως μας είπαν, πόσο μάλλον για τους μαθητές τους.

1. Α.Αβδή, Μ.Χατζηγεωργίου, Η τέχνη του Δράματος στην Εκπαίδευση, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2007.
2. Άλκηστις, Η  δραματική   τέχνη   στην   εκπαίδευση, Ελληνικά  Γράμματα,  Αθήνα, 2000.
3. Ν.Γκόβας, Για ένα νεανικό δημιουργικό θέατρο, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2003.
4. B.Wooland,  Η  διδασκαλία   του   δράματος   στο   δημοτικό   σχολείο,  Ε. Κανηρά,  Ελληνικά  Γράμματα, Αθήνα ,1999.  

Δήμητρα Λούπη

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1983. Σπούδασε Ελληνική Φιλολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και το 2011 Υποκριτική και Θεατρολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Παράλληλα, έχει παρακολουθήσει σεμινάρια για το θέατρο και τη φωνή καθώς και μαθήματα χορού και κίνησης με καταξιωμένους δασκάλους από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Τα δύο τελευταία χρόνια ασχολείται με τον χορό butoh.

Το 2004 παρακολούθησε διετές σεμινάριο ειδίκευσης στο Εκπαιδευτικό Δράμα (Drama in Education) στο θέατρο Πόρτα και έκτοτε διδάσκει Θεατρική Αγωγή σε παιδιά και εφήβους.

Ως ηθοποιός έχει συνεργαστεί με τους:  Άννας Τζάκου, Δημήτρη Μπαμπίλη, Ε. Ξανθοπούλου, Ραφίκα Σαουίς, ομάδα Αστροναύτες.

Φρόσω Ζαγοραίου

Μεγάλωσε στη Νάουσα της Πάρου. Σπούδασε στο Θέατρο Τέχνης «Καρόλος Κουν». Έχει συνεργαστεί με τον Γ. Μιχαηλίδη, το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης, το «Θεσσαλικό θέατρο», τον Δημήτρη Σεϊτάνη, την Κάρμεν Ρουγγέρη, τον Νίκο Αρμάο, Κυριακή Σπανού, Bijoux de Kant κ.α.

Από το 2006 μπαίνει στον τομέα της οργάνωσης παραγωγών. Θερμές κριτικές εισέπραξαν οι παραστάσεις «Μ ένα καράβι φορτηγό» (το έργο προτάθηκε από την ένωση κριτικών Ελλάδας για το βραβείο «Κάρολος Κουν» -σύλληψη ιδέας, επιμέλεια κειμένου και παραγωγή). Μάλιστα, το καλοκαίρι του 2007 είχε την τιμή να οργανώσει την περιοδεία της εν λόγω παράστασης σε απομακρυσμένα νησιά του Αιγαίου με το ιστιοπλοϊκό της εταιρείας Salty Dog sails
Η Performance Graveyard cafe band in extremis (βραβείο σκηνοθεσίας πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη Γιάννη Σκουρλέτη, από την ένωση κριτικών Ελλάδας) και “Dance me to the end of Greece” -Ξένοι περιηγητές στην Ελλάδα σε σκηνοθεσία Κυριακής Σπανού. Η παράσταση παρουσιάστηκε σε δύο εκδοχές, η πρώτη βασιζόταν σε κείμενα για τις περιοχές της Αττικής και της Πελοποννήσου και παρουσιάστηκε στο Επιγραφικό Μουσείο και στο μουσείο Μπενάκη –ενώ η δεύτερη αφορούσε στην πόλη της Θεσ/νικης  στο φεστιβάλ Δημητρία 2012 στο Γενί Τζαμί.

Εργάστηκε για 2 χρόνια στο Εθνικό Κέντρο Θεάτρου και Χορού (ΕΚΕΘΕΧ)

Από το 2015 παρουσιάζει το ζωντανό άγαλμα La sirena Theoni-Mermaid Theoni σε φεστιβάλ του εξωτερικού. Είναι βασικός συνεργάτης της ομάδας Αστροναύτες.