Σκοπός του εργαστηρίου μας είναι η αισθητική απόλαυση και η καλλιτεχνική έκφραση των συμμετεχόντων, η αξιοποίηση των γνώσεών τους σχετικά με τη δραματική τέχνη, η βιωματική μάθηση μέσω θεατρικών τεχνικών των βιογραφικών στοιχείων, του τρόπου γραφής και των  κοινωνικών θεμάτων που πραγματεύεται ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.Στο εργαστήρι έχοντας ως αφόρμηση δραματοποιήσεις των διηγημάτων "Το μυρολόγι της φώκιας" και "Αμαρτίας φάντασμα", θα επιχειρήσουμε να μελετήσουμε και αναπαραστήσουμε το διήγημα "Πατέρα στο σπίτι".

1. Να γνωρίσουν και να εμπεδώσουν οι μαθητές τα χαρακτηριστικά της γραφής του Παπαδιαμάντη (βιογραφικά στοιχεία, λογοτεχνικό είδος, λογοτεχνικό ρεύμα, θέματα, γλώσσα)

2. Να συνεργαστούν προκειμένου να δραματοποιήσουν διηγήματα του Παπαδιαμάντη

3. Να απολαύσουν δραματοποιήσεις διηγημάτων τόσο από ειδικούς όσο και από συμμαθητές τους 

4. Να ασκηθούν οι ίδιοι στη δραματοποίηση λογοτεχικού έργου

ΕΠΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

Ηλεκτρονικός Υπολογιστής / Διαδραστικός πίνακας, προβολέας, ηχεία, 20 εκτυπώσεις της περίληψης και των πέντε Ενοτήτων του διηγήματος  "Πατέρα στο σπίτι". 

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΠΡΟΣ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Τραπέζι - Ποδιά - Κανάτα - Ποτήρι - Λάμπα πετρελαίου - Κέρματα - Σπίρτα - Κουμπιά - Καραμέλες - Καλάθι με υφάσματα - Ραπτομηχανή - Κουβέρτα - Κούκλα-μωρό - Σκούπα - Ζωνάρι - Τσάντες με δώρα - Ψεύτικα λουλούδια

Σχέδιο

1. Μετά το καλωσόρισμα και τη γνωριμία  με τους συμμετέχοντες, τους ενημερώνουμε σχετικά με τα βασικά χαρακτηριστικά του Παπαδιαμάντη, που επιδιώκουμε να διδάξουμε και αφορούν τα βιογραφικά του, το λογοτεχνικό ρεύμα που ακολούθησε, τα είδη που πραγματεύτηκε, τα θέματα που τον απασχόλησαν και τη γλώσσα γραφής του (5΄)
2. Προβάλλεται δραματοποίηση του διηγήματος "Το μυρολόγι της φώκιας" από το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου. Επισημαίνουμε ότι στην παρούσα φάση θα ζητηθεί από τους μαθητές να εντοπίσουν τα χαρακτηριστικά  του συγγραφέα που αναφέρθηκαν προηγουμένως (13΄)
3. Προβάλλονται αποσπάσματα από διηγήματα και μυθιστορήματα του Παπαδιαμάντη και επισημαίνεται επίσης ότι ζητείται από τους μαθητές να αναγνώσουν δυνατά και να εντοπίσουν τα χαρακτηριστικά του συγγραφέα που διαφαίνονται στο καθένα (5΄)
4. Εκπρόσωπος της ομάδας των μαθητών που έχει ήδη δραματοποιήσει και κινηματογραφήσει το διήγημα "Αμαρτίας φάντασμα" αναλαμβάνει την παρουσίαση και προβολή του. Στη μεταφορά του εργαστηρίου στη σχολική τάξη θα ζητηθεί από τους υπόλοιπους μαθητές να εκφράσουν τη γνώμη τους σχετικά (6΄)
5. Οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε πέντε ομάδες. Σε κάθε συμμετέχοντα διανέμεται φωτοτυπία με την περίληψη ολόκληρου του διηγήματος ανά Ενότητα και με το απόσπασμα-ενότητα του διηγήματος "Πατέρα στο σπίτι", πάνω στο οποίο η ομάδα του θα εργαστεί. Ζητείται να μελετήσουν το απόσπασμα και να ετοιμάσουν μια παγωμένη εικόνα και να δραματοποιήσουν μια σκηνή από το απόσπασμα που δόθηκε στην ομάδα τους. Προβάλλουμε παρουσίαση με τα αντικείμενα που προσκομίσαμε, προκειμένου να διευκολυνθεί η δραματοποίηση και τα εκθέτουμε σε εμφανές σημείο στην αίθουσα (6΄)
6. Παρουσιάζονται πρώτα οι παγωμένες εικόνες με τη σειρά των αποσπασμάτων-ενοτήτων (2΄)
7. Παρουσιάζονται οι δραματοποιημένες σκηνές με τη σειρά των αποσπασμάτων-ενοτήτων (6΄)
8. Διανέμονται φωτοτυπημένες ασκήσεις που προτείνεται να δοθούν στους μαθητές για το σπίτι και ζητείται από τους συμμετέχοντες να εκφράσουν με μια μόνο λέξη ό,τι αποκόμισαν από το εργαστήρι (2΄)

Παρατηρήσεις- Σημειώσεις

• Η πρακτική προτείνεται για μαθητές της Α΄Λυκείου στη θεματική Ενότητα Τα φύλα στη λογοτεχνία και για μαθητές της Β΄Λυκείου κατά τη διδσκαλία του ρεαλισμού-νατουραλισμού και της ηθογραφίας.
• Τα 45΄ του εργαστηρίου-διδασκαλίας επαρκούν εφόσον οι συμμετέχοντες-μαθητές είναι εξοικειωμένοι με τη δραματοποίηση λογοτεχνικών έργων.
• Προκειμένου οι ίδιοι οι μαθητές να διδάξουν Τέχνη, όπως προλέγει ο τίτιλος του εργαστηρίου μας, μια ομάδα μαθητών έχει ήδη προεργαστεί κινηματογραφώντας τη δραματοποίηση ενός διηγήματος της επιλογής τους από το έργο του Παπαδιαμάντη.

Αποσπάσματα από διηγήματα και μυθιστορήματα του Αλ. Παπαδιαμάντη

Δεν ήτο η πρώτη φορά όπου το έβλεπα. Κατ΄εκείνην την ημέρα συνέβη να είμαι πλούσιος, διότι είχα κατορθώσει μετά πέντε εκλιπαρήσεις, και μετά τέσσαρας αποπομπάς, να λάβω δεκαπέντε δραχμάς, απέναντι ογδοήκοντα οφειλομένων μοι δι΄αμοιβήν φιλολογικής εργασίας πέντε εβδομάδων. Κατά τας τοιαύτας δε ημέρας, ισαρίθμους με τας σελήνας του ενιαυτού, μοι συμβαίνει χωρίς να φροντίσω να πληρώσω μέρος των χρεών μου, να ξοδεύω μονοημερίς τα δύο τρίτα του ούτω πως εκβιασθέντος ποσού, φυλάττων φρονίμως το τρίτον δια τας επομένας τρεις εβδομάδας.

                                                                                                                                                                                Πατέρα στο σπίτι

Ήσαν γυναίκες. Τρεις γυναίκες γυμναί, ολόγυμναι. Όμοιοι με την προμήτορα Εύαν, καθ΄όν χρόνον δεν είχον χρησιμοιποιηθεί ακόμη τα φύλλα της συκής, και δεν είχον ραφή οι δερμάτινοι χιτώνες. Εις την σκιάν του ερειπίου, υπό τον πέπλον της νυκτός, τον περιαργυρούμενον και διατμιζόμενον από το φέγγος της σελήνης.    

                                                                                                                                                                              Οι μάγισσες                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   

Τότε ὁ παπα-Γαρόφαλος ἔλαβε τὸν λόγον:― Νά ᾽χῃς τὴν εὐχὴ τοῦ Χριστοῦ, παιδί μου!     Ἔλα!… Νὰ πάρῃς εὐλογία!… Νὰ μοσχοβολήσ᾽ ἡ ψυχή              σου! Ἔλα ν᾽ ἀπολάψῃς τὴ χαρὰ τοῦ Χριστοῦ μας! Μὴν ἀδικῇς τὸν ἑαυτόν σου! Μὴν κάνῃς τοῦ ἐχτροῦ τὸ θέλημα!… Πάτα τὸν πειρασμό! Ἔλα,              Κόλια! Ἔλα, Νικόλαε, ἔλα, Νικόλαε μακάριε! Ὁ ἅγιος Νικόλαος νὰ σὲ φωτίσῃ!

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           Ο Αλιβάνιστος     

 Ήτον απόλαυσις, όνειρον, θαύμα. Είχεν απομακρυνθή ως πέντε οργιάς από το άντρον, και έπλεε, κι έβλεπε τώρα προς ανατολάς, στρέφουσα  τα νώτα προς το μέρος μου. Έβλεπα την αμαυράν και όμως χρυσίζουσαν αμυδρώς κόμην της, τον τράχηλόν της τον εύγραμμον, τας λευκάς  ως γάλα ωμοπλάτας, τους βραχίονας τους τορνευτούς, όλα συγχεόμενα, μελιχρά και ονειρώδη εις το φέγγος της σελήνης. Διέβλεπα την οσφύν  της την ευλύγιστον, τα ισχία της, τας κνήμας, τους πόδας της, μεταξύ σκιάς και φωτός, βαπτιζόμενα εις το κύμα. Εμάντευα το στέρνον της, τους  κόλπους της, γλαφυρούς, προέχοντας, δεχομένους όλας της αύρας τας ριπάς και της θαλάσσης το θείον άρωμα. Ήτον πνοή, ίνδαλμα  αφάνταστον, όνειρον επιπλέον εις το κύμα. Ήτον νηρηίς, νύμφη, πλέουσα, ως πλέει ναυς μαγική, η ναυς των ονείρων.

                                                                                                                                                                                   Όνειρο στο κύμα                                                                         

          Την επαύριον, η Μυρμήγκαινα, νεαρά σύζυγος και μήτηρ τέκνων, δι΄όλης της ημέρας έλειπεν από την οικίαν της. Οι οικείοι της την εζητούσαν  παντού, αλλά δεν την εύρισκαν. Την άλλην ημέραν ευρέθη το πτώμα της εις τον κατηφορικόν εκείνον δρόμον προς το Παλαιόν Χωρίον, εντός  της μικράς χαράδρας, υπό τα δένδρα.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              Οι μάγισσες

  Η Χαδούλα, η λεγόμενη Φράγκισσα, ή άλλως Φραγκογιαννού, ήτο γυνή σχεδόν εξηκοντούτις, καλοκαμωμένη, με αδρούς χαρακτήρας, με ήθος  ανδρικόν, και με δύο μικράς άκρας μύστακος άνω των χειλέων της. Εις τους λογισμούς της, συγκεφαλαιούσα όλην την ζωήν της, έβλεπε ότι  ποτέ δεν είχε κάμει άλλο τίποτε ειμή να υπηρετή τους άλλους. Όταν ήτο παιδίσκη, υπηρέτει τους γονείς της. Όταν υπανδρεύθη, έγινε σκλάβα  του συζύγου της- και όμως, ως εκ του χαρακτήρος της και της αδυναμίας εκείνου, ήτο συγχρόνως και κηδεμών αυτού. Όταν απέκτησε τέκνα, έγινε δούλα των τέκνων της. Όταν τα τέκνα της απέκτησαν τέκνα, έγινεν πάλιν δουλεύτρα των εγγονών της.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Η φόνισσα

Τα δύο ταύτα παραγκώμια δεν του τα είχε δώσει άνευ λόγου η σύζυγός του , η Χαδούλα. Σκούφον τον είχεν ονομάσει, ακόμη πριν τον   υπανδρευθή, όταν τον ειρωνεύετο συνήθως, με την παρθενικήν πονηρίαν της – χωρίς να παραγνωρίζη ότι αυτός θα ήταν η τύχη της και ο  καλός της – επειδή, αντί φεσίου, εφόρει είδος μακρού σκούφου, τεφροκοκκίνου, με κοντήν φούνταν. Λογαριασμόν τον ωνόμασεν  αργότερα,αφού τον υπανδρεύθη, επειδή συνήθιζε πολλάκις την φράσιν, ¨αυτός είν΄ο  λογαριασμός¨, και διότι, άλλως, δεν ηδύνατο ορθώς να λογαριάση ούτε ποσόν δι΄ολίγους παράδες, ούτε δύο μεροκάματα. Αν έλειπεν αυτή, θα τον εγελούσαν καθημερινώς. Ποτέ δεν θα του έδιδαν  σωστόν τον κόπον του εις τα πλοία, εις το καρνάγιο ή εις τον αρσανάν, όπου ηργάζετο ως μαραγκός ή ως καλαφάτης.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    Η φόνισσα

Περίληψη    Πατέρα στο σπίτι   Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Στο παντοπωλείο της οδού Σ… στην Αθήνα, ένα πεντάχρονο αγόρι ζητιανεύει από τον καταστηματάρχη λάδι φωτιστικό για τη λάμπα. Ο αφηγητής, που παρακολουθεί τη σκηνή, προσφέρει στο παιδί μια πεντάρα.

Πολύ συχνά φτωχές μητέρες έστελναν κάποιο από τα παιδιά τους στο παντοπωλείο με χρήματα, για να ψωνίσει. Αυτό άλλοτε ήταν πολύ μικρό για να προφέρει καθαρά το προϊόν που χρειαζόταν κι άλλοτε το είχε κιόλας ξεχάσει ή έχανε τα ρέστα επιστρέφοντας στο σπίτι.

Το αγόρι είναι το τρίτο από τα πέντε παιδιά του Μανώλη και της Γιαννούλας. Ο Μανώλης, ξυλουργός, ήταν τεμπέλης και μέθυσος. Η Γιαννούλα, ράφτρα, είχε αναλάβει τα βάρη της οικογένειας και αναγκάστηκε να δώσει τη ραπτομηχανή της ως ενέχυρο.

Ο κουμπάρος του ζευγαριού, άγαμος εισοδηματίας και πολιτευτής, άρχισε τότε να επισκέπτεται όλο και συχνότερα το φτωχικό τού ζεύγους φέρνοντας τρόφιμα και δώρα, γεγονός που είχε προκαλέσει τη ζήλεια του Μανώλη, πολλούς συζυγικούς καβγάδες και  τη σύναψη δεσμού με άλλη γυναίκα. Το κουτσομπολιό της γειτονιάς έκανε την κατάσταση για την τίμια Γιαννούλα χειρότερη.

Ο Μανώλης τελικά εγκατέλειψε τη Γιαννούλα και τα παιδιά τους, ο κουμπάρος αρραβωνιάστηκε κι αραίωσε τις επισκέψεις του, το μωρό πέθανε.

Εργασίες  για το σπίτι στο  Πατέρα στο σπίτι του Αλ. Παπαδιαμάντη

1.       Να τιτλοφορήσετε την κάθε Ενότητα

2.       Εντοπίστε ιστορικά και κοινωνικά στοιχεία στο διήγημα

3.       Χωριστείτε σε 4 ομάδες. Οι φιλόλογοι αναλαμβάνουν τη φιλολογική μελέτη του διηγήματος (γλώσσα, εκφραστικά μέσα, κτλ). Οι κοινωνιολόγοι αναλαμβάνουν να αναλύσουν  τα κοινωνικά φαινόμενα που θίγονται στο διήγημα. Οι ψυχολόγοι αναλαμβάνουν την ψυχολογική ανάλυση των βασικών χαρακτήρων. Οι καλλιτέχνες (σκηνοθέτες, ηθοποιοί, μουσικοί, χορευτές, ζωγράφοι, κτλ) αναλαμβάνουν να αναπαραστήσουν το διήγημα ή σκηνές του.

Παρότι πριν παρουσιάσουμε το εργαστήρι μας ως καλή πρακτική, το είχαμε ήδη χρησιμοποιήσει ως σχέδιο μαθήματος στην τάξη, οι παρατηρήσεις των συμμετεχόντων επιβεβαίωσαν ότι η ενασχόληση μας με την Τέχνη , είτε ως πομπού είτε ως δέκτη, συντελεί στην ταχεία, ενεργητική, αποδοτική και απολαυστική απόκτηση και εμπέδωση γνώσεων. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Σίμος Παπαδόπουλος, Παιδαγωγική του Θεάτρου, Αθήνα, 2010

ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ

1. Αγάθη Γεωργιάδου, Ζωή Κατσιαμπούρα, Ελευθερία Κρούπη – Κολώνα, Αναστασία Πατούνα, Σοφία Χατζηδημητρίου – Παράσχου, Παναγιώτα Χατζηθεοχάρους, Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, β ΄τεύχος, Β΄τάξη Γενικού Λυκείου, Βιβλίο Καθηγητή, Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, Αθήνα, 2008, σ.19-21, 65-67 (προσπελάστηκε Αύγουστο 2018)  http://www.pi-schools.gr/download/lessons/hellenic/lykeio/neoel_logo/kath_b.pdf
2. Άννα Γεωργίου, Δράμα στην Εκπαίδευση: ένα εξαιρετικό εργαλείο διδασκαλίας, 18-1-2012 (προσπελάστηκε Αύγουστο 2018) https://www.ucy.ac.cy/ctl/documents/KEDIMA/AnnaGeorgiou.ppt
3. Α Μαντάς, «Βιογραφία Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη», στο: 100 Μεγάλοι Ἕλληνες. Οἱ κορυφαῖοι ὅλων τῶν ἐποχῶν, ΣΚΑΪ, ΒΙΒΛΙΟ, Τόμ. 3ος , (προσπελάστηκε 5 Αυγούστου 2018) https://papadiamantis.net/aleksandros-papadiamantis/viografika
4. Δώρα Μεντή, Ταπεινοί και καταφρονεμένοι στη Αθήνα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στο: Πρακτικά Γ΄ Διεθνούς Συνεδρίου για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τόμος πρώτος, Σκιάθος, 29 Σεπτεμβρίου-2 Οκτωβρίου 2011, εκδόσεις Δόμος, σ.313-326 (προσπελάστηκε 9 Αυγούστου 2018) https://papadiamantis.net/aleksandros-papadiamantis/meletes/praktika-synedrion

ΠΗΓΕΣ

1. Εταιρεία Παπαδιαμαντικών Σπουδών, Διηγήματα (προσπελάστηκε Αύγουστο 2018): https://www.papadiamantis.net/aleksandros-papadiamantis/syggrafiko-ergo/diigimata
2. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου, Το μοιρολόγι της φώκιας (δραματοποιημένη αφήγηση, προσπελάστηκε Αύγουστο 2018) : https://youtu.be/_dKKV07_ous 

Είμαι απόφοιτος της κλασικής κατεύθυνσης του Τμήματος Φιλολογίας του ΕΚΠΑ και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος της κατεύθυνσης Διοίκηση και Διαχείριση Εκπαιδευτικών Μονάδων του Τμήματος Εκπαίδευση και Πολιτισμός του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου. Εργάζομαι στη Δευτεροβάθμια Δημόσια Εκπαίδευση από το 2005. Ανήκω στη ΔΔΕ Δυτικής Αττικής και φέτος υπηρετώ με απόσπαση στο ΓΕΛ Τροπαίων Αρκαδίας.

Σταύρος Μουστογιάννης

Φοιτώ στη Β΄ Λυκείου του ΓΕΛ Τροπαίων στην Ομάδα Προσανατολισμού των Ανθρωπιστικών Σπουδών. Έχω βραβευθεί με το πρώτο βραβείο σε Έκθεση φωτογραφίας στο πλαίσιο εργασιών του Γυμνασίου Τροπαίων της Περιβαλλοντολογικής Εβδομάδας 2015 με τον τίτλο: «Το φυσικό περιβάλλον της περιοχής μου το φθινόπωρο». Το 2017 η Βουλή των Εφήβων με επαίνεσε σε σχετικό διαγωνισμό για τη δημιουργία βίντεο και αφίσας.